Kan mediation worden verplicht?

Mediation is een vorm van conflictbemiddeling. Vaak wordt mediation contractueel verplicht alvorens een rechtbank mag worden benaderd. Ook in Limburg ontsnappen we niet aan het gedraal met overbodige mediationtrajecten. [1] Niet voor niets komt steeds vaker de vraag opdraven of een mediationtraject onvermijdelijk is. Soms is het namelijk niets anders dan een verspilling van tijd, geld en energie. De Hoge Raad geeft nu eindelijk uitsluitsel.

De zaak die tot deze uitspraak leidde, betrof een geschil tussen twee bedrijven die een mediationclausule in hun contract hadden opgenomen. [2] De clausule bepaalde dat partijen eerst mediation moesten proberen voordat ze naar de rechter konden stappen. Toen een van de partijen dit negeerde en direct een rechtszaak aanspande, werd de zaak voorgelegd aan de Hoge Raad.

Mag mediation worden verplicht?

Geoordeeld is dat een mediationclausule hoe dan ook nooit mag leiden tot een ‘’onaanvaardbare aantasting van het recht op toegang tot de rechter’’. Dit zou indruisen tegen het Europese mensenrechtenverdrag. [3] In andere woorden: een mediationverplichting mag, maar alles met mate. Daarmee is duidelijk dat bijvoorbeeld de volgende absolute formulering zou sneuvelen bij de rechtbank: ‘’Eventuele uit deze overeenkomst voortvloeiende geschillen tussen partijen moeten door partijen via mediation worden opgelost.’’

Echter, de praktijk toont zich vaak veel genuanceerder. Waar de grens van een ‘’onaanvaardbare’’ aantasting ligt is dan ook een groot grijs gebied dat zich juridisch nog moet uitkristalliseren, voor zover dat überhaupt ooit nog zal gebeuren.

Kan mediation worden omzeild?

Is het daarom noodzakelijk om alsnog dat mediationtraject te doorlopen? Niet per se. Het ergste dat in beginsel kan gebeuren, is dat de rechter de procedure pauzeert om beide partijen de gelegenheid te geven hun mediationverplichtingen alsnog na te komen. In de hoofdregel is dit iets wat de rechter pas zal doen als een van de partijen daar nadrukkelijk om verzoekt. Bovendien is de rechter – zelfs dan – niet verplicht om dit verzoek te honoreren. De Hoge Raad geeft daarbij alvast twee voorbeelden waarin een dergelijk verzoek zal worden afgewezen:

      I.         Indien de zaak te spoedeisend is voor het langslopen van een geheel mediationtraject.

     II.         Omdat het zinloos is om een mediationtraject te beproeven.

Praktische stappen om mediation te vermijden

Het kan vaak geen kwaad een mediationtraject te doorlopen. Hiermee kan een partij zich – aantoonbaar naar de rechter – constructief opstellen. Is er alsnog geen behoefte aan mediation? Doe dan als volgt:

Stap 1. Check of de clausule ‘’verplichtend’’ is geformuleerd.

Stap 2. Kijk na of de clausule absoluut is geformuleerd.

Stap 3. Ga na of er te veel spoed is gebaat voor het doorlopen van een mediationtraject.

Stap 4. Bepaal of een poging tot mediation duidelijk geen kans van slagen heeft.

Is de clausule verplichtend en niet-absoluut geformuleerd, is er geen spoed bij de rechtszaak gebaat én kan niet bij voorbaat worden bepaald dat mediation zinloos is? Zelfs dan kan alsnog een rechtszaak worden gestart. Als de tegenpartij al een verzoek tot mediation indient, is er namelijk altijd nog een kans dat de rechter daar gewoon geen goede reden voor ziet. Pas als de rechter óók dat verzoek honoreert, kan mediation worden verplicht.

Er is dus het een en ander verhelderd omtrent het verplicht stellen van mediation. Heb je nog vragen over jouw specifieke situatie? Neem dan gerust contact met ons op via contact@lionslaw.nl of 06-24254842.

[1] Rb. Limburg 10 juli 2024, ECLI:NL:RBLIM:2024:3210.

[2] HR 12 juli 2024, ECLI:NL:HR:2024:1078.

[3] Artikel 6 EVRM.